Horyniec-Zdrój – Pałac Ponińskich
Ocena: 3,71 z 14 opinii [oceń obiekt]
Loading...| Stan obecny: | użytkowany. |
| Funkcja teraźniejsza: | Sanatorium „Bajka”. |
| Zabytkowe obiekty towarzyszące: | Oficyna, Teatr Dworski. |
| Zwiedzanie: | wstęp na parku wolny, wnętrza pałacu można oglądać po uzyskaniu zgody. |
| Dojazd: | należy kierować się na sanatorium. [Oszczędź czas i paliwo – gotowe współrzędne pod mapą.] |
| Parkingi: | obszerny płatny parking przy ogrodzeniu parkowym. |
| Historia i opis: | |
| Nazwa Horyniec wywodzi się od rosyjskiego słowa „hora”, czyli góra. Wieś otoczona lasami i mokradłami według miejscowych podań należała w XVII w. do Jana III Sobieskiego, który podobno wybudował tu niewielki murowany pałacyk myśliwski czego niestety nie potwierdzają źródła historyczne. Wiadomo że ziemie te należały do Telefusów herbu Łabędź, rodziny szlacheckiej pochodzącej spod Halicza i to im historycy przypisują wystawienie murowanego dworu później rozbudowanego w pałac. Na początku XVIII w. Piotr Felicjan Telefus był inicjatorem budowy klasztoru OO. Franciszkanów, jednak śmierć przerwała jego plany.Od 1717 roku nowym właścicielem dóbr horynieckich został Mikołaj Stadnicki ze Żmigrodu. Stadniccy byli też ostatecznymi fundatorami klasztoru franciszkanów. Przełomowym wydarzeniem w historii Horyńca był ślub wdowy po Ignacym Stadnickim – Zofii z Poletyłów i Księcia Aleksandra Ponińskiego mający miejsce u schyłku XVIII w. Ponińscy herbu Łodzia nabyli tytuł książęcy podczas zaborów a Adam ojciec Aleksandra niechlubnie wsławił się jako zdrajca i poplecznik carski. Dzięki młodszej linii Ponińskich Horyniec stał się cenionym ośrodkiem kulturalnym i uzdrowiskiem słynącym z leczniczych wód. Z inicjatywy Księcia Leandra, syna Aleksandra i Zofii powstał pierwszy uzdrowiskowy zakład kąpielowy z pijalnią wód. Za namową swojego syna Ludwika Nikodema w 1843r. ks. Leander rozpoczął budowę teatru i zapoczątkował tworzenie biblioteki. Na początku XX wieku dawny dwór murowany, siedziba Telefusów i Stadnickich (a być może pałacyk Jana III Sobieskiego) został przebudowany. Zapiski z okresu międzywojennego przedstawiają go jako prostokątny budynek z ryzalitem pośrodku korpusu głównego, w którym było wejście poprzedzone czterokolumnowym portykiem (gankiem) z tarasem. Z prawej strony przylegało skrzydło niewiele występujące poza linię korpusu, a obok znalazł się wykusz (wystające okno) w kształcie podwieszonej wieżyczki. Ryzalit i skrzydło miały trzy kondygnacje a część pomiędzy nimi dwie. Lewa (starsza) strona obiektu była jeszcze parterowa. Fasadę grodową zdobił centralny dwukondygnacyjny ryzalit z balkonem wiszącym na wysokości 1-go pietra. Całość przypominała kształtem literę T. Lewa część budowli była prosta bez dodatkowych zdobień architektonicznych, natomiast prawa wyróżniała się surowym wyglądem kamienia elewacyjnego w stylu rustykalnym i zdobieniami otworów okiennych. Wjazd do pałacu znajdował się pośrodku zachowanej starej wydłużonej oficyny stojącej naprzeciwko. Zamknięty dziedziniec tworzyły szpalery drzewek i krzewów łączące boki obydwu budynków a na jego środku umiejscowiono pokaźnych rozmiarów owalny gazon. Z tyłu pałacu rozciągał park ze szpalerami starych lip. Ponińscy zgromadzili w Horyńcu okazałą kolekcję dzieł sztuki składającą się m. in. z obrazów i umeblowania, częściowo splądrowaną i zniszczoną podczas I wojny światowej. Były również bogate zbiory biblioteczne, z których część została wywieziona do Lwowa, a później przeniesiona przez Kaliksta Ponińskiego do Ossolineum skąd po jego śmierci trafiły do Biblioteki Narodowej w Warszawie. Najcenniejsza część zbiorów Ponińskich została przeniesiona do Biblioteki Krasińskich i niestety spłonęła po upadku Powstania Warszawskiego. Ostatnim dziedzicem z linii Ponińskich był Kaliksta Michał zmarły bezpotomnie w 1920r. Majątek horyniecki odziedziczyli synowie jego siostry Róży Alfredy – Zygmunt i Jan Karłowscy. Podczas II wojny światowej Horyniec znalazł się w centrum walk niemiecko-radzieckich. Po wojnie okolice nękały ukraińskie oddziały UPA paląc większość zabudowań i mordując mieszkańców. Upaństwowiony pałac Ponińskich trafił w użytkowanie PGR. Pod koniec lat 60-tych XX wieku zabytek został wyremontowany i przeznaczony na cele uzdrowiskowe. |
|
| Galeria | |
         |
|
|
zdjęcia wykonane w kwietniu 2011
|
|
| Mapa | |
|
|
|
| Lokalizacja: woj. podkarpackie, pow. lubaczowski, gmina Horyniec-Zdrój | |
| Adres: Horyniec-Zdrój, ul. Sobieskiego 3 | |
Współrzędne  |
|
| Atrakcje turystyczne w okolicy: | |
| Kościół Zdrojowy – dawna Kaplica Dworska – Horyniec-Zdrój | |
| Teatr Dworski – w sąsiedztwie zespołu pałacowego, tuż za ulicą | |
Rezydencje w pobliżu
